آشنایی با نرخ بهره و نحوه محاسبه آن
در صورتی که قبلاً تجربه دریافت وام از یک بانک را داشته باشید، احتمالاً با اصطلاح “نرخ بهره” (interest rate) آشنایی دارید. زمانی که وامی را از مراکز اعتباری دریافت میکنید، ملزم به پرداخت مبلغی فراتر از اصل وام به عنوان نرخ بهره هستید؛ در این مقاله قصد داریم تا شما را با مفهوم این شاخص و نحوه محاسبه انواع نرخ بهره آشنا کنیم.
بیشتر بخوانید» مجمع عادی سالیانه چیست؟
نرخ بهره چیست؟
زمانی که شما از یک بانک وجوهی را بهصورت وام دریافت میکنید، متعهد خواهید شد که اصل مبلغ را طی دورههای زمانی مشخص (مثل اقساط ماهانه) به بانک بازگردانید. با درنظرگرفتن افزایش سطح عمومی قیمتها یا تورم که موجب کاهش قدرت خرید پول میشود، بانکها برای حفظ ارزش سرمایهگذاریهای خود و جبران تورم، مبلغی فراتر از اصل وام بهعنوان بهره دریافت میکنند.
بهره وام را میتوان نوعی هزینهی فرصت سرمایهگذاری در نظر گرفت که از منابع دیگر میتوانست به دست آید. نرخ بهره به درصدی از کل مبلغ وام دریافتی اطلاق میشود که برای حفاظت از ارزش پول در برابر تورم و حفظ ارزش زمانی پول، از وامگیرنده (که میتواند فردی حقیقی یا حقوقی باشد، یا حتی خود بانک باشد) دریافت خواهد شد.
گاهی اوقات، نرخ بهره شامل حداقل سود مورد انتظار وامدهنده نیز میشود؛ زیرا او با این کار، منابع مالی خود را که میتوانست در حوزههای دیگری مانند بازار سهام، طلا، دلار، مسکن یا سایر فرصتهای سرمایهگذاری به کار گیرد، در اختیار وامگیرنده قرار داده است.
بیشتر بخوانید» آشنایی با تفاوت های پذیره نویسی و عرضه اولیه
همانطور که بانکها به حسابهای پسانداز سود میپردازند، این سود نمایانگر هزینهی فرصتهای از دست رفتهی شما به عنوان سپردهگذار است؛ چرا که شما میتوانستید منابع خود را در بازارهای دیگر سرمایهگذاری کنید.
نرخ بهره میتواند بهعنوان عاملی مالی در نظر گرفته شود که بر تصمیمات برداشت از سرمایه تأثیر میگذارد. بانکهای مرکزی با استفاده از ابزارهای مختلف توانایی تغییر نرخ بهره را دارند؛ نرخ بهرهی بالا سود بیشتری برای وامدهنده به همراه دارد و برای وامگیرنده به معنای بازپرداخت بیشتر است.
تغییر نرخ بهره ابزاری است برای کنترل شرایط اقتصادی مانند تورم و تعدیل نقدینگی در یک کشور. در شرایطی که دولتها قصد تحریک رشد اقتصادی را دارند، احتمال دارد که نرخ بهره را کاهش دهند تا تسهیلات بیشتری به مردم ارائه شود و این امر موجب افزایش خرید کالا و خدمات و تزریق نقدینگی به چرخهی اقتصاد میشود، که نهایتاً به رونق اقتصادی منتهی میگردد.
انواع نرخ بهره را بشناسید
نرخهای بهره به دو دسته کلی تقسیم میشوند که هر کدام بهطریقهای متمایز محاسبه میگردند. بنابراین، زمانی که سخن از نرخ بهره به میان میآید، ضروری است تشخیص دهید با کدام دسته از این نرخها روبرو هستید؛ در ادامه به بررسی انواع نرخ بهره میپردازیم.
بیشتر بخوانید» آشنایی با پایه پولی و کاربردهای آن
-
نرخ بهره ثابت (Fixed Interest Rate)
این نوع نرخ بهره، که بسیار متداول است، طی مدت زمان بازپرداخت وام تغییر نمیکند و از ابتدای عقد قرارداد، میزان آن معین میشود. این قاعدهبندی موجب میگردد تا هر دو طرف تراکنش وام، درک شفافی از میزان بهرهای که باید پرداخت کنند داشته باشند. توجه کنید که نرخ بهره ثابت معمولاً اندکی بیشتر از نرخهای بهره دیگر تعیین میگردد.
به عنوان مثال، اگر وام مسکنی به ارزش 100،000 دلار با دوره بازپرداخت 15 ساله و نرخ بهره ثابت 10٪ دریافت کردهاید، پس هر سال میبایست 10٪ از مبلغ اصلی، معادل 10،000 دلار را بهطور ثابت، بهعنوان بهره پرداخت کنید.
-
نرخ بهره شناور یا متغیر (Variable Interest Rate)
نرخ بهره متغیر، برخلاف نوع ثابت، با گذشت زمان دچار تغییر میشود و بستگی به تغییرات نرخ پایه بهره دارد که گاهی اوقات به آن «نرخ اصلی» میگویند.
اگر نرخ پایه با گذر زمان کاهش یابد، میزان بهرهای که وامگیرنده پرداخت میکند نیز کمتر میشود و بالعکس، اگر نرخ پایه افزایش یابد، وامگیرندگان باید مبلغ بیشتری را به عنوان بهره بپردازند.
برای مثال، اگر یک وام مسکن 15 ساله به مبلغ 100،000 دلار با نرخ بهره متغیر که در ابتدا 10٪ است دریافت کنید، باید در ابتدا سالیانه 10،000 دلار بهره بپردازید. اگر در طول زمان نرخ پایه به 9٪ کاهش پیدا کند، بهره سالیانه شما به 9000 دلار تقلیل مییابد، که این تغییر به نفع شما خواهد بود.
نحوه محاسبه نرخ بهره چگونه است؟
محاسبه نرخ بهره بر پایه عواملی چون حجم وام، نرخ بهره بینبانکی و مدت زمان وام بستگی دارد. دو روش پرکاربرد برای محاسبه سود، بهرهی ساده و بهرهی مرکب وجود دارد که در ادامه با آنها آشنا میشوید.
- بهره ساده: در این روش، سود با استفاده از مبلغ اصلی وام و نرخ بهره تعیین میشود؛ فرمول محاسبه آن به شکل زیر است:
( سود ساده = مبلغ اصلی × نرخ بهره × زمان )
- مبلغ اصلی: مقدار ابتدایی وام دریافتی.
- نرخ بهره: درصدی که وامدهنده بابت وام دریافت میکند.
- زمان: مدت زمانی که پول قرض گرفته میشود
آشنایی با انواع نرخهای بهره و روشهای محاسبه سود به شما کمک میکند تا تصمیمات مالی هوشمندانهتری بگیرید و وامهای خود را بهطور موثرتری مدیریت کنید.
- بهره مرکب: در این روش، هم مبلغ اصلی و هم سود انباشته را در محاسبه لحاظ میکنند و بر اساس دورههای مرکبسازی محاسبه میشود که احتمال دارد سالانه، نیمساله، سهماهه، ماهانه و یا حتی روزانه باشد. فرمول محاسبه بهره مرکب به شکل زیر است:
( سود مرکب = مبلغ اصلی × (1 + نرخ بهره/تعداد دورههای مرکبسازی در سال)^(تعداد دورههای مرکبسازی در سال × زمان) – مبلغ اصلی )
- مبلغ اصلی: مقدار ابتدایی وام دریافتی.
- نرخ بهره: درصدی که وامدهنده بابت وام دریافت میکند.
- تعداد دورههای مرکبسازی در سال: تعداد دفعاتی که سود در یک سال مرکب میشود.
- زمان: مدت زمانی که پول قرض گرفته میشود.
با استفاده از بهره مرکب، سود ماهانه بر مبنای مبلغ اصلی و سود انباشته ماههای پیشین محاسبه میگردد، که به افزایش کل سود منجر میشود. در بازههای کوتاه مدت، تفاوت میان سود ساده و مرکب محدود است ولی با افزایش مدت بازپرداخت، این اختلاف گستردهتر خواهد شد.
سخن آخر
در این مقاله سعی کردیم تا شما را با مفهوم و فرمول محاسبه نرخ بهره بانکی، آشنا کنیم. نظارت بر نرخ بهره امکان پیشبینی تحولاتی چون تورم و جریانهای مالی را فراهم میکند.
افزایش نرخ بهره، روشی است که از سوی بانکها جهت مهار تورم بیش از حد به کار گرفته میشود. با بالا رفتن نرخ بهره، حجم عرضه پول در اقتصاد کاهش مییابد و گرایش افراد برای قرض گرفتن پول افزایش پیدا میکند.
دیدگاهتان را بنویسید